De 20e eeuw zag een revolutie in de kunstwereld, waarin kunstenaars afweken van de traditionele representatieve kunst. Een kunstwerk hoefde niet meer een weergave van de realiteit te zijn. Kunstenaars werkten aan een abstracte kunstvorm, waarin het visuele en het representatieve onafhankelijk van elkaar werden. Je zou kunnen zeggen dat er in abstracte kunst weinig herkenbaar is van het representatieve. Toch is abstracte kunst veel breder dan dit. Er zijn talloze kunstenaars die de abstracte kunst op verschillende niveaus hebben beoefend.
Het fauvisme van Henri Matisse en het kubisme van Georges Braque en Pablo Picasso maakten bijvoorbeeld maar gedeeltelijk gebruik van de abstractie. Deze bewegingen kunnen daarom worden gezien als belangrijke voorlopers van de abstractie die in de 20e eeuw de kunstwereld domineerde. In de 20e eeuw zijn er nog meer stromingen binnen de abstractie ontstaan, waaronder ophisme, suprematisme, neoplasticisme, optische kunst en het meest prominente: expressionisme.
Wanneer we heel brutaal al deze stromingen op één hoop gooien, wat zijn dat de meest bekende kunstenaars van abstracte kunst? En wat zijn vervolgens hun meest bekende werken?
Bekendste kunstenaars in de abstracte kunst
In deze paragraaf zullen enkele van de meest bekende kunstenaars in de abstracte kunst kort worden besproken.
1: Wassily Kandinsky
16 december 1886 – 13 december 1944, Russisch.
Meest bekende werk: Compositie VII (1913)
Wassily Kandinsky is een Russische kunstenaar, die voorheen leraar rechten & economie was. Hij gaf deze carrière echter op om zijn interesse in de kunst na te streven. In de jaren 1910 groeide hij uit tot een van de meest invloedrijke figuren in de moderne kunst. Kandinsky wordt gezien als een van de pionieren in de abstracte kunst. Hij schilderde enkele vroege werken in dit genre, inclusief de eerste abstracte aquarellen. Hij zag muziek als een inherent onderdeel van zijn kunstwerken. Hij noemde zijn spontane kunstwerken ‘improvisaties’ en zijn uitgebreide kunstwerken ‘composities’. Kandinsky was niet alleen schilder, maar ook kunsttheoreticus. Hij heeft enkele boeken geschreven die een diepgaande invloed hebben gehad op de kunstwereld en toekomstige kunstenaars. Kandinsky wordt door velen beschouwd als een van de vaders van de abstracte kunst, mede door zijn enorme bijdrage aan de wereld van de kunst om zich af te zetten tegen de representatieve tradities.
2: Piet Mondriaan
7 maart 1872 – 1 februari 1944, Nederlands
Meest bekende werk: Broadway Boogie Woogie (1942-43)
Piet Mondriaan begon zijn schildersleven als een traditionele kunstenaar, maar begon al snel met het experimenteren met kubisme. Mondriaan is een van de meest invloedrijkste bijdrager geweest aan de Nederlandse kunstbeweging De Stijl, die pleitte voor pure abstractie door de essentie van vorm en kleur te reduceren. Hij bedacht de term ‘neoplasticisme’, of nieuwe beelding, waarin hij alleen rechte lijnen, drie primaire kleuren en de neutrale kleuren zwart, wit en grijs gebruikte. Mondriaan wordt beschouwd als een belangrijkere leider in de ontwikkeling van de abstracte kunst. Zijn werk heeft bovendien twee invloedrijke nieuwe bewegingen geïnspireerd:
- De Duitse Bauhaus-beweging, die zich concentreerde op eenvoudige lijnen en een kleurentheorie.
- Het New Yorkse minimalisme, dat gebaseerd was op geometrische vormen en een klein keurenpalet.
3: Jackson Pollock
28 januari 1912 – 11 augustus 1956, Amerikaans
Meest bekend werk: nummer 5, 1948
Jackson Pollock staat bekend om zijn kunstwerken met een speciale techniek, dat drip-painting wordt genoemd. Het
is een vorm van abstracte kunst waarbij verf op het canvas wordt gedruppeld of gegoten, in tegenstelling tot de traditionele kunst waarbij de verf zorgvuldig wordt aangebracht op het doek. Pollock is de meest bekende kunstenaar die deze techniek gebruikte. Hij werd zelfs toepasselijk ‘Jack the Dripper’ genoemd, oftewel Jack de Druiper.
De methode van bedruipen wordt ook wel actie-schilderen genoemd, waarbij de fysieke handeling van het schilderen zelf een essentieel onderdeel is van het voltooide werk. Zijn meest beroemde werken zijn onder andere: Blue Poles, die in 1973 werd aangekocht door de National Gallery of Australia voor $1,3 miljoen, wat toen het hoogste bedrag ooit voor hedendaagse Amerikaanse schilderkunst was; en nr. 5, 1948, wat toen werd verkocht voor het hoogste bedrag ooit voor een schilderij, met een prijs van $140 miljoen. Jackson Pollock is een van de meest bekende kunstenaars van abstract expressionisme, maar ook een van de leidende figuren in de kunst van de 20e eeuw.
4: Kazimir Malevich
23 februari 1878 – 15 mei 1935, Russisch
Meest bekende werk: Black Square (1915)
Kazimir Malevich kan worden gezien als de grondlegger van de kunststroming die bekend staat als suprematisme. Deze kunstvorm richt zich op geometrische basisvormen, zoals cirkels, lijnen, vierkanten en rechthoeken, en het gebruik van een beperkt aantal kleuren. Malevich was dus een pionier in geometrische abstracte kunst. Een van zijn meest bekende schilderijen is het suprematistische schilderij Black Square (Zwart Vierkant) uit 1915. Dit schilderij is tevens een van de meest invloedrijke schilderijen uit de geschiedenis van de abstracte kunst. Naast schilder was Malevich ook een kunsthistoricus. Hij schreef onder andere het boek ‘De wereld als niet-object’, waarin hij zijn suprematisme-theorie beschrijft. Hij was een belangrijk figuur in het verkleinen van een schilderij tot een geometrische essentie.
5: Willem de Kooning
24 april 1904 – 19 maart 1997, Nederlands-Amerikaans
Meest bekende werk: Woman I (1952)
Wat je misschien niet realiseerde, is dat het expressionisme als abstracte kunstvorm na de Tweede Wereldoorlog in eerste instantie een Amerikaanse beweging was, voordat het wereldwijd bekend werd en een van de meest invloedrijke stromingen werd in de hedendaagse kunst. De abstracte kunst bevat verschillende stijlen, zo ook het expressionisme, waaronder een sterke emotionele of expressieve beeldvorming door middel van abstractie. Willem de Kooning van een van de meest prominente abstract expressionisten. Hij specialiseerde zich in het vervormen van figuren tot het niveau van abstractie, maar ook in het mengen van verschillende stijlen waarmee hij erg indrukwekkende doeken creëerde. Hij maakte in een later deel van zijn carrière naast schilderijen ook sculpturen. Zijn schilderijen zijn veelal voor hoge bedragen verkocht. Zijn Women III werd in 2006 bijvoorbeeld voor maar liefst $137,5 miljoen verkocht. In 2015 werd zijn schilderij Interchange verkocht voor $300 miljoen. Dit zijn opvallend hoge prijzen voor kunstwerken van een kunstenaar die nog maar recent is overleden.