Hoe leer je Mondriaan begrijpen?

Hoe kun je abstracte kunst begrijpen?

Loop jij weleens door een museum of kunstgalerie, bekijk je vol interesse de abstracte kunstwerken en vraag je jezelf af: Wat moet ik nu eigenlijk zien? Er zijn veel mensen die het gevoel hebben de abstract kunst niet helemaal te snappen. Dat is niet erg. In deze blog zal ik je uitleggen hoe je abstracte kunst kunt begrijpen.

Het is vrij eenvoudig om abstracte kunst te begrijpen. Alles wat je eigenlijk nodig hebt is een open geest en een grote verbeeldingskracht. Wat denk jij te zien?

Hoe kijk je naar abstracte kunstwerken?

Wanneer je bijvoorbeeld naar het schilderij aan de rechterkant kijkt, wat denk jij dan te zien? Je ziet vierkanten inde kunstwerken van mondriaan verschillende kleuren. Ze staan niet netjes naast elkaar, maar overlappen elkaar juist. De kunstenaar lijkt te hebben gekozen voor bepaalde kleuren: roze, zwart, geel en mintgroen. Waarom? Verwijst dit misschien ergens naar?

En waarom de vierkanten? De vierkanten kunnen een refereren aan de beroemde Nederlandse kunstenaar Piet Mondriaan. Mondriaan wordt gezien als een pionier in de abstracte kunst en is wereldberoemd om zijn schilderijen van gekleurde vierkanten.

De opstelling van de vierkanten in het schilderij aan de rechterkant kunnen je ook een beeld geven van een plattegrond van een stad, met zwarte wegen en gebouwen met verschillende functies (bijvoorbeeld roze is wonen, groen is winkel, geel is kantoor). Waarom krijg je dit beeld?

Abstracte kunst is vrijheid

Het mooie van abstracte kunst is dat er geen goed of fout antwoord bestaat. Abstracte kunst staat open voor een veelzijdigheid aan interpretaties. Bij abstracte kunst wordt er niet gesuggereerd dat het schilderij of het kunstwerk één ding dient te representeren. Nee, abstracte kunst vereist juist dat je met een open, onderzoekende geest het schilderij instapt en dat je ziet waar deze ontdekkingstocht je brengt. Abstracte kunst staat voor vrijheid; je hebt de vrijheid om het kunstwerk een eigen, persoonlijke betekenis te geven. Wanneer je dit vaker doet, kun je jezelf aanleren om een persoonlijke visie te reproduceren op het kunstwerk.

“Dan kan mijn 5-jarige ook maken”

Het is niet vanzelfsprekend dat iedereen abstracte kunst kan begrijpen. Een veelgehoorde opmerking bij een abstract kunstwerk is “Dan kan een kind van 5 jaar ook maken”. Dit is echter niet het geval, en dit leg ik je graag uit.

De beste abstracte kunstenaars hebben uitstekende schildertalenten. Dat is niet iets wat elke toeschouwer zich beseft. Ze hebben een zeer goed talent voor het maken van een compositie en hebben een zeer diepe kennis over de werking van kleuren. De meeste abstracte kunstenaars zijn prima in staat om een realistische roos te schilderen of een perfect portret te maken. Toch kiezen ze niet voor het maken van een realistisch schilderij, maar juist voor een abstract kunstwerk. Ze kiezen er namelijk voor om hun creativiteit tot uitdrukking te brengen en een visuele ervaring te creëren die veel vrijer is en niet wordt gehinderd door de lijntjes van een object.

Sommige mensen krijgen een ongemakkelijk gevoel wanneer ze een abstract kunstwerk bekijken. Ze begrijpen het niet. Ze weten niet wat ze moeten zien of wat het voor zou moeten stellen. Abstracte kunst bevat namelijk niet herkenbare objecten. Er is dus geen sprake van een houvast waardoor je de rest van het schilderij in één keer kunt herkennen of begrijpen. Bij sommige mensen komt dit verwarrend over, of soms zelfs bedreigend. Deze mensen zijn niet gewend om zelf een betekenis te geven aan hetgeen wat ze zien. Deze mensen voelen zich onzeker wanneer ze voor een abstract kunstwerk staan, waardoor ze zich emotioneel afsluiten en de vrijheid die abstracte kunst geeft om het werk zelf in te vullen, niet kunnen erkennen.

Toch is dit niet helemaal juist. Abstract kunst laat wel wat zien. Het gaat om de vorm, kleur, lijn, textuur, patroon, compositie en het proces. Er is echter geen regel over wat je precies moet zien. Abstracte kunst is een verkenning van de formele kwaliteiten die laten zien hoe kunst eruitziet. De betekenis van een abstract kunstwerk is gerelateerd aan hoe je de formele kwaliteiten gebruikt om een visuele ervaring te creëren, zoals emoties.

Hoe kun je abstracte kunst begrijpen?

Iedereen wil kunst willen begrijpen. Dat is eigenlijk vreemd. Je wilt namelijk het gefluit van een vogel toch ook nietwat is abstracte kunst? proberen te begrijpen?

Dit is wat Pablo Picasso hierover zei. Hij heeft gelijk. Je kunt kunst niet voldoende in woorden uitleggen. Het effect van kunst op een persoon is namelijk erg persoonlijk. Er is hier sprake van non-verbale onderdelen van het effect en emotionele effecten. Kunst is daarom een (persoonlijke) ervaring. Je hoeft deze ervaring niet onder woorden te brengen, maar hoeft slechts het kunstwerk tegen je laten spreken.

Het ‘begrijpen’ van een abstract kunstwerk gebeurt met een ander deel van jezelf. Dit deel van jezelf gebruik je normaal niet. Misschien wist je niet eens dat je dit deel van jezelf had. Je moet accepteren dat abstracte kunst er is en niet van jezelf vereisen dat je een betekenis gaat zoeken van hetgeen wat je ziet.

Kijk naar abstracte kunst op dezelfde manier als dat je naar de muziek van een klassiek orkest zou luisteren. Als je naar de muziek luistert, luister je niet naar elke noot op zich, maar juist naar de compositie. Je laat alle noten over je heen komen. Je staat toe dat je mee wordt gedragen over de noten van de muziek.

Zo werkt dat ook bij abstracte kunst. Je laat je ogen over het schilderij dwalen. Je slingert van hoek naar hoek, van boven naar beneden. Je laat je onderdompelen in het oppervlak en laat je ogen dansen over het kunstwerk. Je zou niet moeten proberen om het uiterlijk van het schilderij in je op te nemen, want je zou moeten toestaan dat het schilderij je meesleurt. Laat je emoties, herinneringen en gedachten de vrije loop. Laat je ogen ontspannen. Heb geen verwachtingen, maar laat je meenemen. Onderzoek de kleuren, patronen, vormen, materialen, het oppervlak, de werking het reliëf, enzovoort. Neem je tijd en laat het schilderij tegen je ‘spreken’.

Merk op dat elk schilderij andere gevoelens en emoties bij je kunnen oproepen. Een druk schilderij roept andere dingen op dan een rustig schilderij van bijvoorbeeld Malevich.

Het begrijpen van abstracte kunst vereist een bepaalde creativiteit die je uitnodigt om zelf een persoonlijke betekenis achter het schilderij te ontdekken. Dit is niet een gemakkelijk proces. Bezoek daarom eens een museum en oefen het zelf.